„Jak powstrzymać pijanego kierowcę?”

kampania profilaktyczno-interwencyjna Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „RoPSAN”  Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim

1. Wprowadzenie.

Pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie, drożyzna i utrzymująca się od wielu miesięcy inflacja istotnie wpłynęły na nasze codzienne życie i kondycję psychiczną. Kryzys gospodarczy, jaki odnotowano w Polsce i wielu krajach świata a także pesymistyczne prognozy na nadchodzący rok powodują, że coraz więcej osób odczuwa narastający lęk i depresję bojąc się utraty pracy i płynności finansowej.  Młodzi ludzie lepiej niż dorośli radzą sobie z tymi napięciami. Mimo wszystko starają się być optymistami i cieszyć się z wzajemnych relacji. To przywilej młodości i element zdrowej równowagi w społeczeństwie. 

Wielu dorosłych Polaków, aby złagodzić narastający lęk i obawy coraz częściej sięga po alkohol. Niektórzy postrzegają go, jak „znieczulacz” na pogłębiającą się frustrację. Jednak takie myślenie jest pułapką. Alkohol nie rozwiązuje żadnych problemów, co więcej sprawia że wielu ludzi traci kontrolę nad własnym zachowaniem. Niektórzy stają się agresywni a swoją złość wyładowują na najbliższych. Na rosnące wskaźniki przemocy w rodzinie zwracało uwagę wielu ekspertów i dziennikarzy podczas pierwszej fali koronawirusa w 2020 r. Czy teraz to się zmieniło? Czy wojna w Ukrainie i poważny kryzys gospodarczy mogą  to jeszcze pogłębić? 

Już za kilka miesięcy miliony Polaków będą kibicować naszym sportowcom uczestniczącym w Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu. Sportowym emocjom bardzo często będzie towarzyszył także alkohol, zwłaszcza piwo, po które tak chętnie sięgają kibice. Wielkie koncerny piwowarskie od wielu lat są partnerami i sponsorami tego typu imprez, a także transmisji telewizyjnych, które gromadzą przed telewizorami miliony kibiców. Większość z nich nie wyobraża sobie kibicowania bez alkoholu, którego sprzedaż w tym okresie zdecydowanie wzrasta. Niestety, jak pokazują policyjne statystyki podczas wielkich sportowych wydarzeń rośnie także liczba osób nietrzeźwych zatrzymywanych na ulicach, a wśród nich także pijanych kierowców. Osoby nietrzeźwe częściej można także spotkać w sklepach prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych. Wielu sprzedawców pracujących w tych sklepach nie zwraca uwagi na stan trzeźwości klientów i wbrew obowiązującemu prawu sprzedaje im alkohol. Dotyczy to także sprzedawców w sklepach działających w Dąbrowie Górniczej, o czym mieliśmy okazję przekonać się podczas zakończonych podczas wakacji badań „tajemniczego klienta – pijanego kierowcy”. W ponad 87% sklepów, marketów i stacji paliw, w których przeprowadziliśmy wspomniane badanie kasjerzy byli gotowi sprzedać alkohol osobie wyglądającej na wyraźnie nietrzeźwą, która się zataczała i bełkotała pytając o godzinę – a w ręce trzymała kluczyki do samochodu. Zwiększony popyt na alkohol, którego możemy spodziewać się już w okresie Sylwestra i nadchodzącego zaraz po nim karnawału może również przekładać się także na większą liczbą nietrzeźwych kierowców jeżdżących po drogach. Czy nasze ulice staną się jeszcze bardziej niebezpieczne niż obecnie? Czy możemy coś zrobić w tym zakresie?

2. Zaproszenie do działania.

O rosnącej sile młodzieży i jej wpływie na otaczającą rzeczywistość przekonały nas działania nastolatków prowadzone w ramach „Młodzieżowego Strajku Klimatycznego”. Dziś większość polityków zarówno w Polsce, jak  i na świecie rozumie już, że bez ambitnego programu w dziedzinie ekologii nie zdobędzie poparcie młodego pokolenia wyborców. Doceniając inteligencję i kreatywność młodzieży chcemy zaprosić Was do podzielenia się swoimi refleksjami i pomysłami nt. tego, jak skutecznie ograniczyć nieodpowiedzialną sprzedaż alkoholu osobom nietrzeźwym, zwłaszcza kierowcom. Istniejące w tym zakresie prawo jest jednoznaczne – sprzedaż alkoholu osobie nietrzeźwej jest zabroniona. Jest to przestępstwo, za które grozi kara grzywny do 5000 zł a także utrata zezwolenia na sprzedaż alkoholu dla właściciela sklepu. W praktyce prawo to jest nieskuteczne. Jednak od lat rządzącym brakuje determinacji, odwagi i dobrych pomysłów, aby je zmienić. O tym, że takie zmiany są potrzebne przekonują nas wyniki badań „tajemniczego klienta – pijanego kierowcy” realizowane od 5 lat przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie „RoPSAN”, które jest autorem ich oryginalnej metodologii. Pozwalają one diagnozować rzeczywiste rozmiary zjawiska sprzedaży alkoholu nietrzeźwym kierowcom w skali miasta lub dzielnicy i na tej podstawie uruchomić działania edukacyjne i interwencyjne. Wyniki ww. badań z różnych miast Polski (m.in. Warszawy, Poznania, Łodzi, Bydgoszczy, Zabrza, Tychów, Łomży itd.) pokazały, że od 65% do 95% prób zakupu alkoholu podejmowanych przez audytora „nietrzeźwego kierowcę” kończyło się jego sprzedażą. Dopiero stanowcza interwencja drugiego z audytorów tzw. „trzeźwego kierowcy” powodowała anulowanie większości „nieodpowiedzialnych” transakcji. 

Na ponad 650 przeprowadzonych przez nas audytów tylko 4 razy zdarzyło się, że na widok audytora "nietrzeźwego kierowcy" zareagował któryś z klientów sklepu będący świadkiem interwencji podejmowanej podczas badania. Dzwoniąc na Policję i przekazując informację nt. marki i numeru rejestracyjnego pojazdu doprowadził do zatrzymania audytora przez patrol drogowy. Ponad 95% świadków sprzedaży alkoholu „pijanemu kierowcy” w ogólne nie zareagowało na zaistniałą sytuację udając, … że niczego nie widzi i nie słyszy. Kilkanaście osób (3-4% świadków) z oburzeniem zwróciło się do interweniującego „audytora” trzeźwego kierowcy” mówiąc: „… dlaczego się Pan czepia, ten człowiek jest dorosły i ma prawo się napić, kiedy chce. Jeszcze stoi na nogach … więc nie ma problemu, a kluczyki do samochodu każdy ma prawo nosić przy sobie i to nie oznacza, że zaraz będzie jeździł”.  Trudno komentować takie opinie, zwłaszcza kiedy wygłaszają je osoby dorosłe. Można jedynie postawić pytanie o granice wolności jednostki, których w życiu społecznym nie powinno się przekraczać.

3.  Jacy jesteśmy?

Czy jesteśmy społeczeństwem obywatelskim? Czy potrafimy zareagować, kiedy na naszych oczach ktoś drastycznie przekracza normy prawne i powoduje zagrożenie zdrowia lub życia innych osób? Czy można i czy warto dyskutować z młodzieżą np. podczas zajęć profilaktycznych w szkole lub na wykładzie akademickim, jak być nieobojętnym wobec ryzykownych zachowań innych ludzi? Powszechnym zjawiskiem, jakie obserwujemy na co dzień jest postawa: „Nie wtrącam się, to nie mój interes”. A kiedy to stanie się Naszym interesem? Czy wtedy, gdy Twój przyjaciel lub siostra zginie w wypadku drogowym spowodowanym przez pijanego kierowcę będziesz miał więcej motywacji i odwagi by być NIEOBOJĘTNYM? Wielu sprzedawców alkoholu to bardzo młodzi ludzie, którzy z reguły nie zwracają uwagi na nietrzeźwość klienta. Jakie argumenty Twoim zdaniem najlepiej trafiają do młodzieży motywując ich do bycia odpowiedzialnymi w pracy? Kiedy bycie nieobojętnym świadkiem ryzykownych zachowań związanych z piciem alkoholu jest obciachem, a kiedy wartością cenioną w grupie rówieśniczej? 

Podczas wielu imprez towarzyskich np. „osiemnastek”, juwenaliów itp. młodzi ludzie często piją alkohol, a czasem sięgają także po marihuanę lub inne narkotyki. Substancje te mają bezpośredni wpływ na ich zachowanie i percepcję otoczenia. Czasem, po ich użyciu niektórzy zachowują się w sposób nieracjonalny lub nieobliczalny, narażając bezpieczeństwo innych ludzi. Tak dzieje się wtedy, gdy ktoś po wypiciu alkoholu lub wypaleniu jonta  proponuje, że może podwieźć Cię samochodem do domu. Część nastolatków w ogóle nie reaguje na takie zachowania uważając, że to dobry kierowca, który wypił tylko kilka drinków, więc na pewno sobie poradzi. Jednak nie wszyscy godzą się na takie ryzyko. Co Ty zrobiłbyś w takiej sytuacji? Czy próbowałbyś przekonać kolegę, że nie powinien narażać siebie i innych? Jakich argumentów użyłbyś/użyłabyś w takim momencie? A gdyby Twoje prośby … i groźby nie przyniosły żadnego skutku? Czy machnąłbyś ręką i powiedział …. próbowałem, ale jak chce się zabić, to jego sprawa. A może poprosiłbyś znajomych bawiących się na tej samej imprezie, aby pomogli Ci powstrzymać nietrzeźwego kierowcę lub zadzwoniłbyś do kogoś starszego – rodzica, kumpla, brata albo siostry? Czy myślisz, że potraktowaliby Twoje zaangażowanie w tej sprawie, jako przejaw odpowiedzialności, czy raczej uznaliby, że spanikowałeś? Jakie są granice Twojej tolerancji w tego typu sytuacjach? Czy miałbyś odwagę zadzwonić na Policję i powiedzieć co się zdarzyło? Jak według Ciebie zostałoby to odebrane przez innych uczestników imprezy? Czy kiedykolwiek, podczas zajęć profilaktycznych w szkole miałeś okazję, aby otwarcie debatować w podobnej sprawie?

4. Wirtualna Debata – Jak powstrzymać pijanego kierowcę?

Podziel się z nami swoimi refleksjami i przemyśleniami w dwóch różnych kwestiach:

a/ Jak zachowałbyś się, gdyby na Twoich oczach sprzedawano alkohol pijanemu kierowcy? Czy podjąłbyś jakąkolwiek interwencję? A może zwróciłbyś uwagę sprzedawcy dopiero po wyjściu nietrzeźwego klienta ze sklepu? Czy próbowałbyś zaangażować do interwencji inne osoby w kolejce?

b/ Co byś zrobił, gdyby nietrzeźwy kolega podczas wspólnej imprezy zaproponował, że podwiezie do domu Twoje znajome? Jakich użyłbyś argumentów, aby zrezygnował z takiego pomysłu?

NAGRAJ TELEFONEM KOMÓRKOWYM 3-5 MINUTOWY PODCAST LUB FILM Z TWOJĄ OPINIĄ, KOMENTARZEM W TEJ SPRAWIE I WYŚLIJ GO NA WSKAZANY ADRES MAILOWY: debata@ropsan.org.pl (za pośrednictwem programu WeTransfer, który służy do przesyłania filmów i innych dużych plików). Pamiętaj, że Twoja filmowa wypowiedź nie może być wulgarna, ani rasistowska, nie może też nikogo poniżać lub wykluczać. NARUSZENIE KTÓREJŚ Z TYCH ZASAD SPOWODUJE AUTOMATYCZNE USUNIĘCIE TWOJEGO FILMU Z WIRTUALNEJ DEBATY.

Możesz mówić „z głowy” albo czytać napisany wcześniej tekst. Staraj się skupić na najważniejszych kwestiach i pomysłach, jakie Twoim zdaniem warto przedyskutować podczas DEBATY.

WIRTUALNA DEBATA pt. „Jak powstrzymać pijanego kierowcę?” jest zbiorem nagranych przez Was podcastów – komentarzy, przedstawiających Wasze opinie i przemyślenia na postawione powyżej pytania dot. kwestii bezpieczeństwa i odpowiedzialnej sprzedaży alkoholu. Nie oczekujemy, że podasz nam gotowe rozwiązania, ale że podzielisz się swoimi refleksjami i zachęcisz do tego innych znajomych.  Przygotowane przez Was podcast zostaną umieszczone na stronie internetowej www.ropsan.org.pl w zakładce PODCASTY.   Prosimy o nadsyłanie podcastów do 10 grudnia 2023 r.

Prosimy, abyście wypełnili również krótkie oświadczenie, w którym potwierdzicie swoją zgodę na wykorzystanie Waszego podcastu - komentarza w ramach WIRTUALNEJ DEBATY związanej z realizacją kampanii Powstrzymać pijanego kierowcę”.

4. Wyróżnienia i nagrody.

Wśród osób, które nadeślą do WIRTUALNEJ DEBATY swoje 3-5 minutowe podcasty będące oryginalnym komentarzem/opinią do wspomnianych wcześniej dwóch kwestii:

a/ JAK BYĆ NIEOBOJĘTNYM ŚWIADKIEM, kiedy kasjer w sklepie sprzedaje alkohol nietrzeźwemu kierowcy;

b/ JAK BYĆ NIEOBOJĘTNYM ŚWIADKIEM, gdy osoba nietrzeźwa (kolega lub nieznajomy) bawiący się na tej samej imprezie (prywatce), na której Ty również jesteś i się bawisz – proponuje Twoim znajomym, że podwiezie ich do domu lub do centrum miasta;

wylosujemy 10 BONÓW TOWAROWYCH LUB E-BONÓW O WARTOŚCI 100 PLN KAŻDY.    Podcasty prosimy nadsyłać do 10 grudnia 2023 r.  - termin został przedłużony na prośbę młodzieży.

5. Jak wysłać podcasty do WIRTUALNEJ DEBATY?

Zainstaluj na swoim komputerze lub telefonie komórkowym prosty i darmowy program do przesyłania filmów i innych dużych plików tj. WeTransfer. Szczegółowe informacje oraz instrukcję, jak to zrobić znajdziesz na https://www.youtube.com/watch?v=IqwhxxlOLBg.

Po nagraniu podcastu – komentarza wyślij go za pośrednictwem ww. programu WeTransfer - na adres mailowy: b.prajsner@gmail.com

Pamiętaj, aby wysłać także swoje oświadczenie o zgodzie na wykorzystywanie Twojego podcastu - w działaniach profilaktycznych i edukacyjnych związanych z przeciwdziałaniem nietrzeźwości kierowców w kontekście BYCIA NIEOBOJĘTNYM ŚWIADKIEM.

Treść tego oświadczenia znajduje się poniżej – skopiuj ją i wklej jako dokument w programie Word, wydrukuj i czytelnie podpisz w odpowiednim miejscu a następnie zrób skan lub zdjęcie i wyślij wraz z filmem na ten sam adres mailowy: b.prajsner@gmail.com

Pamiętaj w losowaniu nagród – bonów wezmą udział tylko te podcasty, które zostaną wysłane wraz z odręcznie podpisanym oświadczeniem ich autora – poprzez program WeTransfer (musisz wysłać dwa załączniki – Twój podcast oraz skan lub zdjęcie Twojego oryginalnie podpisanego oświadczenia) !!!